Sáng nay thức dậy, thầy vô facebook thì thấy dòng tin đầu tiên trên news feed từ một người bạn "chúc mừng xạ thủ Hoàng Xuân Vinh với kỷ lục mới và HCV Olympics lịch sử." Thầy ngạc nhiên quá đỗi, rồi sau đó vui mừng! Từ khi đoàn vận động viên Quốc Gia Việt Nam đại diện cho đất nước lần đầu tham gia thế vận hội tại Olympics Helsinki 1952 tới nay đã là 64 năm, và Olympics Rio 2016 là lần đầu tiên Việt Nam có huy chương vàng.
Nên thầy ngồi xuống viết bài này với lòng hân hoan. Thầy sẽ viết ra cho các anh chị thấy bài học mà chúng ta có thể học được từ xạ thủ Hoàng Xuân Vinh qua sự kiện này. Thầy hy vọng nó hữu ích ít nhiều cho các anh chị lớp 12 trung học, cho các anh chị sắp hay vừa tốt nghiệp đại học, hay cho những anh chị đang đứng trước ngưỡng cửa thay đổi trong cuộc đời.
KHOẢNH KHẮC HOÀNG XUÂN VINH.
Khoảnh khắc căng thẳng nhất ta được chứng kiến trước khi Xuân Vinh thắng huy chương vàng, là ở lượt bắn cuối cùng. Tại lượt bắn áp chót, Vinh từ vị trí dẫn đầu đã rơi xuống thứ hai sau xạ thủ Brazil. Hiểu được lợi thế của mình, xạ thủ Brazil đã ra một đòn tâm lý rất cao! Anh ta giương súng lên, rồi ngắm bắn rất nhanh!
Ngay sau đó là một tràng âm thanh la hét dữ dội nổi lên từ phía khán giả Brazil cổ vũ cho xạ thủ đội nhà, và còn nhằm mục đích gây áp lực tinh thần, gây mất tập trung rất lớn lên xạ thủ Việt Nam Hoàng Xuân Vinh!
Trong khi đó, Xuân Vinh vẫn đứng bất động, súng ngang tầm mắt, mắt hướng thẳng về phía mục tiêu. Xuân Vinh vẫn đứng bất động giữa tiếng reo hò ầm ĩ từ phía khán giả Brazil. Thầy tự hỏi, trong khoảnh khắc ngắn ngủi đó, anh có kịp nhớ lại những thăng trầm anh đã đi qua trong hơn hai mươi năm theo nghiệp bắn súng? Anh có kịp nhớ lại những thất bại trước ngưỡng đỉnh cao anh đã đi qua vì dao động tâm lý? Anh có kịp nhớ lại những người thầy, những đồng đội, và, gia đình anh, những người đã bên anh suốt một khoảng thời gian rất dài bất kể thành hay bại? Anh có kịp nhớ lại những cô đơn trong phòng tập, tại sân bay, trong trường thi, suốt những năm tháng theo đuổi cái mục tiêu vô tri rộng 17cm x 17cm đó?
Xuân Vinh vẫn ngắm thẳng vào mục tiêu, rất lâu, giữa tiếng la hét của khán giả Brazil. Rồi cánh tay anh khẽ rung lên. Và sau đó, giống như mọi người hay nói, phần còn lại đã trở thành lịch sử.
BÀI HỌC TỪ XẠ THỦ HOÀNG XUÂN VINH.
Một. Tấm bia vô hình và hữu hình.
Bất kỳ ai cũng có những mục tiêu trong đời! Và việc đầu tiên nên làm trước khi thực hiện mục tiêu là, hiểu rõ nó bằng tất cả mọi cách có thể! Như Xuân Vinh, chắc chắn bất cứ lúc nào anh cũng có thể mô tả cái mục tiêu hữu hình kích thước 17x17cm bằng bìa cứng với 10 vòng tròn cách vị trí ngắm bắn 10m mà trong hồng tâm số 10 còn có một chấm tròn để phân định phần thập phân mà nhờ đó xạ thủ Việt Nam đã vượt lên trên đối thủ Brazil.
Còn đối với chúng ta, cuộc đời là lẫn lộn những mục tiêu vô hình và hữu hình. Hữu hình như mục mục tiêu IELTS 6.5 như TOEFL 80...Vô hình như du học như như ngành học như nghề nghiệp tương lai...Và, việc quan trọng nhất mà một người trẻ cần làm khi xác lập mục tiêu là: KHÔNG BAO GIỜ NGẮM MỤC TIÊU MỘT MÌNH!
Bởi như thầy vừa nói, những mục tiêu trong đời nó đan xen giữa vô hình và hữu hình chứ không rõ ràng như cái bia mà anh Xuân Vinh ngắm bắn. Và, với người trẻ, thường là các anh chị sẽ chưa đủ trải nghiệm, chưa đủ tri thức, đôi khi là chưa đủ thời gian, để hiểu rõ tấm bia mình đang ngắm! Cho nên, cái mà anh chị cần là: dấn thân vào đời, học hỏi và tham khảo từ cha mẹ, thầy cô, đồng nghiệp, bạn bè, và đôi khi, từ chính những người ta chưa bao giờ gặp như xạ thủ Hoàng Xuân Vinh! Để hiểu rõ mục tiêu mình đang ngắm, đơn giản vậy thôi!
Hai. Súng đạn là kỹ năng.
Chắc chắn Hoàng Xuân Vinh hiểu rõ hơn ai hết trong chúng ta về đặc tính kỹ thuật, về chất lượng của mỗi loại súng đạn thể thao anh từng sử dụng. Anh hiểu rõ từng ưu từng khuyết của chúng, hiểu rõ lúc nào tình trạng kỹ thuật của súng đạn là hoàn hảo, hiểu rõ lúc nào súng đã mỏi cần nghỉ ngơi lúc nào đạn đã mệt thôi lên nòng.
Với chúng ta thì súng đạn là kỹ năng! Bất cứ kỹ năng gì! Từ bơi lội tới nấu ăn, sơ cứu, ngoại ngữ, máy tính...Từ viết lách tới diễn thuyết, tính toán, đàn hát, thủ công...Và, bài học từ xạ thủ Hoàng Xuân Vinh là, khi đã gọi một thứ gì đó là kỹ năng của bản thân, thì chúng ta nên hiểu rõ nó nhiều nhất có thể, tốt nhất là hiểu nó hơn những người xung quanh mình!
Các anh chị đã từng được thầy hướng dẫn phỏng vấn việc làm hẳn còn nhớ công thức chung khi trả lời phỏng vấn thầy đã nhắc đi nhắc lại từ ngày này sang tháng khác: "việc mình đã từng làm mình phải rành hơn người hỏi; việc mình chưa từng làm qua thì đơn giản là nói mình chưa biết!"
Còn thầy? Cá nhân thầy, thầy nói rằng kỹ năng của thầy là lắng nghe. Thầy có thể lắng nghe những âm thanh hữu hình trong tiếng nói phát ra từ học trò, thầy sẽ biết trong dòng âm thanh lướt qua lúc nhanh ào ạt lúc chậm từng tiếng, thầy sẽ biết chỗ nào chính xác chỗ nào chưa, chỗ nào chính xác nhưng chưa hay chỗ nào là hoàn hảo!
Thầy có thể lắng nghe những âm thanh vô hình từ học trò mình. Thầy biết khi nào học trò mình hân hoan vui sướng, biết khi nào học trò mình buồn bã chán chường. Thầy biết khi nào học trò mình thân tâm mạnh khỏe, biết khi nào tâm thân học trò trở nên yếu đuối.
Thầy thích lắng nghe tiếng thiên nhiên. Tiếng gió thổi mơn man, tiếng sóng biển vỗ rì rào, tiếng piano thánh thót bên tai khi thầy đang ngồi đây, trên cầu cảng một buổi sáng sớm, khi thầy vừa chờ mặt trời lên vừa viết "nhật ký giảng dạy" dành cho học trò mình.
Cho nên, thầy nói, kỹ năng của thầy là lắng nghe. Còn anh chị? Kỹ năng của anh chị là gì?
Ba. Tâm lý quyết định thành bại.
Khi nhiều người cùng sở hữu một kỹ năng tốt như nhau, thì yếu tố gì cần được chú trọng kế tiếp? Đó chính là tâm lý vững vàng!
Tâm lý vững vàng không có nghĩa là không biết sợ, không biết tự ti, không biết chán nản! Mà là, giữ cho mình ở trạng thái cân bằng! Không hưng phấn quá lâu cũng không chán nản quá dài! Như Xuân Vinh, trong cái lúc anh đứng bất động giữa tiếng la hét tại Rio 2016, sau cú bắn chớp nhoáng của xạ xạ thủ Brazil, nếu anh không tự điều chỉnh cho tâm lý mình cân bằng, thì tất yếu mắt anh sẽ mờ, tay anh sẽ lệch, hệ quả sẽ là "suốt đời anh mãi mãi là người đến sau, nên đành ôm trọn một...huy chương bạc!" Bạc cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng!
Cho nên, các anh chị nên học xạ thủ Hoàng Xuân Vinh, học cách tự cân bằng tâm lý cho chính mình.
Một chi tiết thầy đọc được là anh Xuân Vinh đã tập làm quen với tiếng la hét từ ở nhà bằng cách để đồng đội la hét mỗi khi anh ngắm bắn! Và thầy cũng nhớ lại, hồi xưa thầy từng đọc được câu chuyện vươn lên từ con số không tới vị trí nhất thế giới của đội bắn cung Hàn Quốc. Những cung thủ Hàn Quốc có một bài tập tâm lý bằng cách sắp xếp lại...tro cốt người mất vừa được thiêu tại nhà hỏa táng!
Bốn. Cái giá phải trả.
Tấm bia nào cũng có mặt trái mà xạ thủ Xuân Vinh không bao giờ nhìn thấy khi ngắm bắn! Mục tiêu của chúng ta cũng vậy, nó có mặt trái nhiều khi chúng ta không nhìn thấy, hoặc nhiều nhiều khi không quan tâm tới nó.
Mặt trái đó là mồ hôi, là nước mắt, là hy vọng rồi thất vọng tràn trề, là được rồi mất, về sức khỏe, tiền bạc, danh dự, niềm tin, về quan hệ giữa mỗi người với nhau! Cho nên, cái anh chị cần làm trước khi bắt tay thực hiện bất cứ mục tiêu nào, là ngồi xuống liệt kê ra tất cả các rủi ro có thể xảy ra, hay còn gọi là mặt trái, là cái giá phải trả mà bất kỳ ai cũng gặp trên đường thực hiện mục tiêu. Với mỗi loại rủi ro, cần suy xét xem sức chịu đựng của bản thân mình tới đâu. Và nếu, trong trường hợp hoàn toàn thất bại, thì anh chị sẽ nghĩ gì và làm gì kế tiếp?
Năm. Ngắm thật lâu!
Cái khoảnh khắc xạ thủ Hoàng Xuân Vinh vẫn đứng bất động ngắm thẳng vào mục tiêu rất lâu trong tiếng la hét của khán giả Brazil, trong đòn gây áp lực tâm lý của đối thủ, nó quá đỗi ấn tượng với thầy!
Chúng ta, các anh chị, và thầy, chúng ta nên học hỏi từ anh, xạ thủ Xuân Vinh! Sau khi đã thực hiện tuần tự bốn bước kể trên, hiểu rõ mục tiêu, xây dựng kỹ năng, rèn luyện tâm lý, và đánh giá rủi ro. Đúng! Bước thứ năm là hãy ngắm thật lâu! Không để cho bất kỳ nội tâm hay ngoại cảnh nào tác động tới mình! Đây là lúc đôi khi ta cần dũng cảm để qua một bên tất cả những lời bình phẩm, những bàn tán khen chê! Chỉ tập trung vào mục tiêu, không có thứ gì khác!
Chúng ta hãy học từ Hoàng Xuân Vinh! Hãy ngắm, thật lâu!
Nhà, tháng 08/2016.
Bắt đầu: trưa 07/08/16.
Viết xong: sáng 08/08/16.
Thầy Kiên.
